अप्रिल २२ तारेखका दिन विश्वभर पृथ्वी दिवस मनाइएको छ । हामी जसरी जन्मन्छौँ, उसैगरी जन्म भएको हो पृथ्वीको पनि । पृथ्वी पनि अनेक ‘मेकानिज्म’हरुको एउटा योग हो ।र, अर्को कुरा, एउटा मानव जीवनमा पृथ्वीका बारेमा अनुसन्धान भन्दा पनि बढि अनुमान मात्र गर्न सकिन्छ । तैपनि विगत केही सय–डेढ सय वर्षका अनुसन्धान र अनुमानले यति भन्न सकिन्छ, पृथ्वी आज गम्भीर संकटमा छ ।
पृथ्वीमा संकट हुनु भनेको हामी मानव र समस्त प्राणी जगतकै भविष्यमा संकट पर्नु हो । अब हामीले तत्काल पृथ्वीलाई जोगाउन पहल नगर्ने हो भने निश्चित छ, मानव जातिको धेरै पुस्ता यो पृथ्वीमा बाँच्न पाउने छैन । मान्छे त रहँदैन,रहँदैन, पृथ्वी पनि ध्वस्त हुने छ ।
पृथ्वी ध्वस्त हुने १० कारणहरु:
१. जनशंख्या वृद्धि
पृथ्वीले अहिले भोगेको सबैभन्दा डरलाग्दो समस्या हो जनसंख्या वृद्धि । मानव जातीको अनावश्यक वृद्धि पृथ्वीका लागि सबैभन्दा हानिकारक कारण बनिरहेको छ । जति धेरै मान्छे, उति धेरै लोभ, जति धेरै मान्छे, उति धेरै प्राकृति श्रोत र साधनको दोहन । गत ६० वर्षमा विश्वको जनसंख्या तेब्बर भएको छ । जनसंख्या बढेसँगै आधुनिक र शहरी वस्ती विकासका लागि जमिनको विनास गर्ने क्रम उत्तिकै बढेको छ । हामीले यहाँ यो तथ्य पढिरहँदा पनि जनशंख्या बढिरहेकै छ ।
२. जलवायु परिवर्तन
अहिले सबैभन्दा बढि चर्चा र कम काम गरिएको क्षेत्र कुनै छ भने त्यो हो –जलवायु परिवर्तन । बैज्ञानिकहरुको मत छ कि मानवीय व्यवहारहरुका कारण पृथ्वीमा अनपेक्षित रुपमा मौसम परिवर्तन भइरहेको छ । जलवायु परिवर्तनका खास कारणहरुमा फोसिल फ्युल (पेट्रोलियम पदार्थ देखि सबै जमिनभित्रबाट प्राप्त हुने उर्जा) को दोहन, पानीको विशुद्धता, खानपान लगायतका कुराहरु पर्दछन् । वैज्ञानिकहरुको मत छ, जलवायु परिवर्तनका कारण संसारभर तापक्रम बढेको छ । हिमालबाट हिउँ पग्लेका छन् र समुद्रमा पानीको सतह बढेको छ । यसबाट केही दशकमै तटीय क्षेत्रहरु डुब्नेछन् र त्यसले भयंकर मानवीय समस्याहरु निम्त्याउनेछ । यसको लागि आज हामीले वातावरणमैत्री जीवन जीउनु नै सबैभन्दा श्रेयस्कर हुन्छ । जस्तो गाडी र बाइकका सट्टा साइकल चढ्ने, मेशिनहरुको प्रयोग कम गर्ने, पानी र जमिनलाई विशादीमुक्त गर्ने, माछामाशु खान छाडेर शाकाहारी जीवन यापन गर्ने ।
३. जैविक विविधताको नष्ट
जैविक विविधता भन्नुको अर्थ हुन्छ, एकै ठाउँमा अनेक खालका जीवनहरु । जस्तो कि नेपालमा अत्यन्त गर्मी क्षेत्रमा पाइने जीव वनष्पती मात्र होइन, अत्यन्त चिसो क्षेत्रमा पाइने जीव र वनष्पतीहरु पनि पाइन्छन् । तर मान्छेको लोभ र भविष्यप्रतिको वेवास्ता र जमिनमाथीको अत्याचारले त्यस्ता प्राकृतिक वस्तीहरु विनास हुँदैछन् र हिजो हामीसँग भएका कतिपय जीव बनस्पती आज छैनन्, नाश भएर गएका छन् । र आज रहेका कतिपय जीव वनस्पतीहरुको अस्तित्व भोलि नरहने खतरा बढेको छ । एउटा मात्रै जीव र वनस्पती नाश हुने वित्तिकै त्यसमा आश्रित अरु थुप्रै जीव वनस्पतीको नाश हुने हुनाले पृथ्वीका प्रत्येक ठाउँलाई अझै रसिलो, मलिलो र हराभरायुक्त बनाउन आवश्यक छ । तर भएको छ ठिक उल्टो ।
४. फस्फोरस र नाइट्रोजन चक्र
मानवीय क्रियाकलापका कारण वायुमण्डलमा थुप्रिएको अत्यधिक कार्बन डाइअक्साइडबारे धेरैलाई थाहा छ तर थौरैलाई थाहा होला, नाइट्रोजनको असरबारे । दशकौँसम्म मानव जातीले नाइट्रोजन नामक तत्वलाई सदुपयोग र दुरुपयोग दुवै गरेको छ । प्रत्येक वर्ष मानव जातीले १२ करोड टन्सभन्दा बढी नाइटा«ेजनलाई वायुमण्डलबाट लिएर त्यसलाई मलखाद बनाउने गरेको छ । र मान्छेले प्रयोग गरेको सो नाइट्रोजन सिधै खोला, नदी र महासागरमा गएर मिसिन्छ । यसका कारण महासागरभित्र रहने जलचरहरुको जीवनलाई सिधै असर त पार्छन नै, महासागरमा मिसीएको नाइट्रोजनका कारण पृथ्वीवासीलाई चाहिने अक्सिजन निर्माणमा समेत नकारात्मक प्रभाव पार्छ ।
५. घट्दो पानी, बढ्दो प्यास
अन्त जानै पर्दैन, हामीले आफ्नै जीवनका एक दुई दशकका अनुवभ नियाले थाहा हुन्छ । वैज्ञानिकहरुको मत छ कि निकट भविष्यमा पानी त्यस्तो चिज हुनेछ, जुन सुन र चाँदीजस्तै महंगो हुनेछ । पानी कसको भन्ने विषयमा युद्धहरु हुनेछन् । अहिले विश्वका १ तिहाई मान्छेको अपर्याप्त पहुँच स्वच्छ पानीमा छ । र यो घट्ने क्रममा छ । वैज्ञानिकहरु भन्छन्, सन् २०५० सम्ममा विश्वका दुई तिहाई मान्छेहरुले स्वच्छ पानीको हक गुमाउनेछन् । जनसंख्या वृद्धि र अत्यधिक औद्योगिकिकरण र जनावर उद्योग नै पानी कम हुनाको कारण हो ।
६. महासागरको एसिडिफिकेसन
एसिडको अर्थ हुन्छ अम्लिय, एसिडीफिकेसनको अर्थ हुन्छ अम्लिय हुनु । कार्बनडाई अक्साइडको अत्यधिक उत्पादनका कारण महासगरहरुको पानीमा अम्लियपना बढ्दो छ । हाम्रा सानतिना खोलाहरुमा समेत त्यस्तो देखिन थालिसकेको छ । महासागरले मानव जाती तथा अन्य जीवहरुबाट उत्पादित २५ प्रतिशत कार्बनडाइअक्साईड सोस्ने गर्छ । त्यसपछि सो ग्यासले अन्य तत्वहरुसँग मिलेर कार्बोलिक एसिड जस्ता तत्व बनाउँछ । महासगरमा एसिडिफिकेसनको दर गत २ सय ५० वर्षमा ३० प्रतिशतले बढेको छ र सन् २१ सयमा त यो दर बढेर १५० प्रतिशतमा पुग्ने अनुमान छ ।
७. प्रदुषण
अत्यधिक रसायनहरुका कारण हावा, पानी र माटोमा अत्यन्त ठुलो प्रदुषण व्याप्त छ, जुन सकिन वर्षौँ लाग्छ । यी सबै रसायनहरु हाम्रो आधुनिक जीवनको कारण निर्माण भएको हो । प्रदुर्षण हावामा मात्र सिमित छैन् । माटोमा पनि हेभि मेटल, नाइट्रेट र प्लास्टिकले युक्त हुँदै गएको छ । हामीले जमिनमा फालेका अत्यधिक प्लास्टिकहरु अन्त्यमा महासागरसम्म पुग्छन् । ति प्लाष्टिकका कारण जलचर र समग्र पृथ्वीको स्वास्थ्यमा पार्ने स्वास्थ्यमा हामी कसैलाई वास्ता नै छैन ।
८. ओजोन तहको क्षयिकरण
पृथ्वीबाट निक्लिएका क्लोराइन र ब्रोमाइड नामका रसायनले गर्ने गरेका छन् । जव ति रसायन माथिल्लो वायुमण्डलमा पुग्छन्, तिनले ओजन तत्वमा क्षयिकरण गराउँछन् । र त्यसबाट ओजन तहमा प्वाल पर्छ । र सबैभन्दा ठुलो प्वाल पृथ्वीको अन्टार्टिक भुभागमाथि रहेको छ । पृथ्वीको माथिल्लो सतहको उक्त वायुमण्डलीय तहले सूर्यबाट आएका हानिकारक विकिरणहरु (अल्ट्राभायलेट किरण) लाई रोक्ने काम गर्छ ।
९. पशुपालन र माछा मार्ने उद्योग
अनुमान गरिएको छ कि सन् २०५० सम्ममा विश्वका कुनै पनि खोला या समुद्रमा माछा रहने छैनन् । यो जति डरलाग्दो क्षति अरु के हुन सक्छ ? यसको एउटै कारण हो समुद्रमा अत्यधिक माछा मार्ने उद्योग । त्यस्तै अर्को डरलाग्दो तथ्य छ पशुपालनमा पनि । अहिले अमेरिकामा उत्पादित कुल मकैको ८० प्रतिशत केवल गाइलाई खुवाउन प्रयोग गरिन्छ । र ति गाई आखिरमा बन्छन् मान्छेको खाना । संसारको अर्को कुनामा अन्न खान नपाएर मरिरहँदा अर्कोतर्फका मान्छे अत्यन्त धेरै प्राकृतिक श्रोत साधनको दुरुपयोगबाट आएको महंगो र खर्चिलो ‘खाना’ खाइरहेका छन् ।
१०. बन विनाश
सन् १९९० देखि संसारका ५० प्रतिशत बाक्ला वनहरु नास भएका छन् । वन विनास संसारभर तिब्र रुपमा अघि बढेको छ । रुख र वनस्पतिको संख्या संसारभर अत्यन्त ठुलो मात्रामा सकिँदै गएको हाम्रै समयमा हो । यसरी वन विनास हुँदै जाँदा वनमा आश्रित प्राणीहरु त सकिन्छ नै, त्यससँगै खडेरी, आगलागी, पहिरो र रुख विरुवाको अभावमा त्यस क्षेत्रको जैविक विविधताको पनि नास हुन्छ ।
यसर्थ, यदि हामीले आफ्नो पृथ्वीलाई माया गर्ने हो भने आजैबाट मानव जातीले आफ्नो जनसंख्या घटाउने तथा आफ्ना गलत काम र लोभी चरित्रलाई हटाउँदै जानुपर्छ । गफ होइन, अहिल्यै काम गर्नुपर्छ । यदि तपाइँलाई तपाइँको सन्तती यो पृथ्वीमा सधैँ बाँचिरहुन् भन्ने चाहना छ भने अहिल्यै पृथ्वीलाई जोगाउन पहल गर्नुहोस् ।
सम्बन्धित शीर्षकहरु
राजधानीको धेरै भन्दा धेरै किचकन्याले सडकमा राती १२ बजे देखि कसरी तर्साउने रहेछ त कुन ठाउँमा .
मानिसको अन्तिम संस्कारको रुपमा जहाँ यसरी शवलाई टुक्रा टुक्रमा काटेर गिद्धलाई खुवाइन्छ
कहिल्यै धनी बन्न दिंदैनन् यी ६ बानीले !
घरको ढोकामा यी चिज राख्दा आउँछ खुशियाली अनि धन पनि
संसार नै हैरान हुने गरि यस्तो भिडियो सार्वजनिक भय पछि अनलाइनमा भयो भाइरल
लाश जलाएपछि मसान घाटतिर भुलेर पनि नहेर्नुस् ,कारण यस्तो रैछ...
No comments
Post a Comment